สุขศึกษา

หมวดวิชาสุขศึกษาและพละศึกษา

ต่อมในร่างกายคน

ต่อม (Gland)ตามพจนานุกรมฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. 2542 หมายความว่า อวัยวะที่ทำหน้าที่สร้างและหลั่งสารมีประโยชน์และสารมีโทษต่อร่างกาย โดยต่อมแบ่งออกเป็น 2 ชนิดคือ ต่อมมีท่อและต่อมไร้ท่อ

ก. ต่อมมีท่อ (Exocrine gland) คือ ต่อมที่เมื่อสร้างสารแล้วจะมีท่อนำสารนั้นๆไปยังอวัยวะส่วนที่ต้องใช้สารนั้นๆเช่น ต่อมเหงื่อ ต่อมน้ำตา ต่อมน้ำลาย เซลล์ส่วนหนึ่งของตับอ่อนที่สร้างน้ำย่อยอาหาร และต่อมลูกหมากที่ช่วยสร้างน้ำอสุจิในผู้ชาย เป็นต้น

โรคของต่อมมีท่อที่พบได้บ่อยคือ การอักเสบติดเชื้อ และที่พบได้รองลงมาคือ เนื้องอกหรือโรคมะเร็ง

ข. ต่อมไร้ท่อ (Endocrine gland) คือ ต่อมที่สร้างสารที่มักเป็นฮอร์โมนต่างๆซึ่งฮอร์โมนเหล่านี้จะสามารถซึมเข้าสู่กระแสโลหิตได้เองโดยไม่จำเป็นต้องมีท่อนำส่งเช่น ต่อมใต้สมอง ต่อมไทรอยด์รังไข่ (กายวิภาคและสรีรวิทยาอวัยวะสืบพันธุ์ภายในของสตรี) และอัณฑะ (กายวิภาคและสรีรวิทยาอวัยวะส์บพันธุ์ชาย)

โรคของต่อมไร้ท่อที่พบได้บ่อยคือ ต่อมไร้ท่อทำงานมากกว่าปกติเช่น โรคต่อมไท รอยด์เป็นพิษ หรือต่อมไร้ท่อทำงานต่ำกว่าปกติเช่น ภาวะขาดไทรอยด์ฮอร์โมน และโรคเบา หวาน นอกนั้นคือ โรคเนื้องอกและโรคมะเร็ง

ต่อมน้ำเหลือง (Lymph node)เป็นอวัยวะขนาดเล็ก ขนาดไม่เกิน 1 เซนติเมตรแต่โดยทั่วไปประมาณ 2 - 3 มิลลิเมตร มีรูปร่างกลมหรือรูปไข่กระจายอยู่ทั่วร่างกาย  ในส่วนภายนอกร่างกาย ต่อมน้ำเหลืองมักอยู่แถวลำคอ รักแร้ และขาหนีบ
  ในส่วนภายในร่างกาย ต่อมน้ำเหลืองมักกระจายอยู่ตามอวัยวะภายในทุกอวัยวะเช่น รอบๆกระเพาะอาหาร รอบๆท่อเลือดแดงของช่องอก และของช่องท้อง เป็นต้น

ต่อมน้ำเหลืองมีหน้าที่ในการช่วยร่างกายสร้างภูมิคุ้มกันต้านทานโรคและกำจัดเชื้อโรคและสิ่งแปลกปลอมที่เล็ดลอดเข้ามาในร่างกาย

ต่อมน้ำเหลืองจะมีโครงข่ายติดต่อระหว่างต่อมน้ำเหลืองด้วยกันและกับอวัยวะต่างๆทั่วร่างกายทางท่อ/หลอดน้ำเหลือง/เส้นน้ำเหลือง (Lymphatic vessel) ซึ่งอยู่ควบคู่กันไปกับหลอดเลือด

มากกว่า 80% ของโรคของต่อมน้ำเหลืองคือ ต่อมน้ำเหลืองอักเสบ ที่เหลือจะเป็นจากมีโรคมะเร็งของอวัยวะต่างๆที่ลุกลามแพร่กระจายมายังต่อมน้ำเหลือง หรือโรคมะเร็งต่อมน้ำเหลืองซึ่งเป็นโรคมะเร็งที่เกิดจากเซลล์ต่อมน้ำเหลืองเอง

ข้อมูลอ้างอิง

1. Glandhttp://en.wikipedia.org/wiki/Gland [2015,Aug22]
2. Lymph node http://en.wikipedia.org/wiki/Lymph_node [2015,Aug22]